Witajcie, dziś zaczynam kolejną część w ramach tego cyklu. Czyli chcę Wam zaprezentować badanie psychologiczne pod kątem stosowanych testów.
Rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych.
Jak wiecie to, co ma zdiagnozować psycholog podczas badania psychologicznego dość precyzyjnie określa nam rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych kierowców.
§ 4.
1. Zakres badania psychologicznego w zakresie psychologii transportu obejmuje:
1) wywiad bezpośredni i obserwację osoby badanej;
2) badania narzędziami diagnostycznymi;
3) ocenę i opis osoby badanej pod względem:
a) sprawności intelektualnej i procesów poznawczych,
b) osobowości, z uwzględnieniem funkcjonowania w trudnych sytuacjach, a także dojrzałości społecznej,
c) sprawności psychomotorycznej.
Diagnoza psychologiczna
W ramach cyklu: „jak wyglądają psychotesty” omówiłam już dla Was jak wygląda wywiad i część aparaturowa. Teraz przejdę do części testowej. Jak widzicie mamy tutaj do oceny nie tylko sprawność
intelektualną wraz z funkcjonowaniem procesów poznawczych, ale także osobowość, funkcjonowanie w sytuacjach trudnych, dojrzałość społeczną, często także cechy temperamentu, sposób radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Należy także pamiętać, o tym, że im z trudniejszą sytuacją diagnostyczną spotyka się psycholog, tym prawdopodobnie użyje więcej narzędzi, które mają ułatwić diagnozę. I mimo tego, że rozporządzenie określa co, ma być zbadane, daje też psychologom możliwość poszerzenia tego badania.
Uprawniony psycholog, jeżeli wymaga tego realizacja celu badania, dokonuje diagnozy:
1) cech osobowości mających wpływ na powstrzymanie się od prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
2) zaburzeń emocjonalnych pourazowych;
3) deficytów poznawczych;
4) szczególnych predyspozycji wskazanych dla instruktorów, egzaminatorów, kierowców pojazdów uprzywilejowanych i osób wykonujących zawód kierowcy.
W zakresie oceny osobowości uprawniony psycholog dobiera narzędzia i techniki diagnostyczne pozwalające ustalić dojrzałość społeczną rozumianą tutaj jako rozumienie norm, samokontrolę, przystosowanie oraz dojrzałość emocjonalną czyli to w jaki sposób osoba badana radzi sobie w sytuacjach trudnych i czy jest zrównoważona emocjonalnie.
Czym badać osobowość?
Na rynku dostępnych jest wiele testów mierzących różne cechy osobowości, temperamentu, a także np. radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Rozporządzenie nakłada na nas psychologów obowiązek korzystania z: „testów i urządzeń diagnostycznych, spełniających warunki standaryzacji, obiektywizmu, normalizacji, rzetelności i trafności, w tym w miarę możliwości posiadające udowodnioną trafność diagnostyczną w badaniach psychologicznych kierowców;”. Oczywiście Pracownia Testów Psychologicznych (https://www.practest.com.pl/) daje nam dostęp do wielu ciekawych narzędzi diagnostycznych. Ponad to z pomocą, co do wyboru metody przychodzi nam metodyka. Jeżeli chodzi o badanie osobowości to z reguły mamy do czynienia albo z klasycznymi metodami kwestionariuszowymi albo z metodami projekcyjnymi. W psychologii transportu zdecydowanie korzysta się z tych pierwszych ze względu na podejście psychometryczne. Są dostępne testy za równo wielowymiarowe, jak i nastawione na diagnozę konkretnej/konkretnych cech. Na stronie Pracowni Testów Psychologicznych, jeśli chodzi o wielowymiarowe kwestionariusze, jest zaproponowanych 8 testów. W psychologii transportu najczęściej wykorzystuje się dwa z nich, czyli EPQ-R i NEO-FFI. Dostęp do tych testów jest zarezerwowany wyłącznie dla psychologów. Te dwa testy i te dwie teorie osobowości, tak naprawdę są już prezentowane na studiach magisterskich. Na studiach podyplomowych powinno omawiać się je pod kątem wykorzystywania diagnozy tymi narzędziami do oceny zachowania osoby badanej w ruchu drogowym.
Dostępne testy osobowości
Testy osobowości składają się z twierdzeń, na które osoba badana udziela odpowiedzi. Mogą to być
odpowiedzi typu TAK/NIE lub na kilkustopniowej skali.
Przedstawię Wam krótką charakterystykę tych testów w oparciu o oficjalne dane publikowane przez Pracownię Testów Psychologicznych. Ze względu na to, że tymi metodami mogą badać jedynie psycholodzy, nie mogę zdradzać zbyt wielu szczegółów. Polecam także przeczytać mój artykuł o tym
na co zwracać uwagę podczas rozwiązywania testów.
EPQ-R
Liczba pytań: 106
Sposób odpowiadania: TAK/NIE
Skale diagnostyczne: neurotyczność, ekstrawersja, psychotyzm, skala kłamstwa (i dwie dodatkowe skale, które jednak nie pozwalają na interpretację ich jako wskaźników skłonności do uzależnień lub do przestępstw).
Test zawiera także wersję skróconą narzędzia – jest tam 48 pytań i diagnozuje on tylko 4 podstawowe skale.
Przykład pytania: Czy masz wiele różnych hobby?
NEO-FFI
Liczba pytań: 60
Sposób odpowiadania: skala 5-stopniowa (zdecydowanie nie zgadzam się – nie zgadzam się – nie wiem – zgadzam się- zdecydowanie zgadzam się)
Skale diagnostyczne: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość na nowe doświadczenie, ugodowość, sumienność
Dostępna jest także bardziej zaawansowana wersja narzędzia znana jako NEO-PI-R – zawiera 240 twierdzeń, skale są te same, ale test uwzględnia do każdej z nich podskale np. Sumienność (Kompetencja, Skłonność do porządku, Obowiązkowość, Dążenie do osiągnięć, Samodyscyplina i Rozwaga)
Przykład pytania: Lubię mieć wielu ludzi obok siebie.
Dostępne są również testy mierzące konkretne cechy jak np. skłonność do ryzyka czy impulsywność.
Oprócz testów papier-ołówek, mamy też dostępne testy komputerowe. Z jednej strony są to testy „klasyczne”, ale dostępne do rozwiązywania na komputerze, z drugiej mamy dostępne zupełnie nowe testy stworzone konkretnie dla danej platformy jak np. w przypadku platformy Test2Drive.
W kolejnych artykułach omówię Wam narzędzia, które służą do oceny temperamentu, dojrzałości społecznej i emocjonalnej, a także stresu i radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Zapraszam 🙂
Testy osobowości składają się z twierdzeń, na które osoba badana udziela odpowiedzi. Mogą to być 
Cieszę się z jego sukcesów, każdy jest okupiony potężną pracą, sercem i wysiłkiem. Na drodze chwały i sławy zachowaj incognito.