Udało się dobrnąć do ostatniej części, czyli badania procesów poznawczych. Standardowo odniosę się do rozporządzenia i zawartej w nim metodyki:
§ 4. 1. Zakres badania psychologicznego w zakresie psychologii transportu obejmuje:(…)3) ocenę i opis osoby badanej pod względem:a) sprawności intelektualnej i procesów poznawczych,(…)
II. Zakres metod i urządzeń badawczych.(…)2. W zakresie sprawności intelektualnej i procesów poznawczych uprawniony psycholog dobiera narzędzia i techniki diagnostyczne pozwalające ustalić sprawność spostrzegania, uwagi, rozumienia sytuacji oraz antycypacji. (…)
Omawiałam Wam już jak rozumieć dwie z powyższych składowych, czyli rozumienie sytuacji i antycypację. Teraz przyszła w końcu pora na spostrzeganie i uwagę. Myślę, że większość osób zdaje sobie sprawę z tego, że uwaga jest jedną z funkcji poznawczych, która umożliwia i gwarantuje nam
prowadzenie pojazdu w sposób bezpieczny. Pojęcie uwagi odnosi się do procesów poznawczych umożliwiających nam mi.in utrzymywanie organizmu w stanie gotowości do działania, oczekiwania na bodziec, za równo wyodrębniania istotnych elementów z pola percepcyjnego, jak i tłumienie nieistotnych, skupienia się na wykonywanej czynności, zaangażowania się w analizę jednego bodźca i umiejętność oderwania się od niego i skupienia na innym. Nasza nowa Metodyka (ta zielona) podkreśla, że problematykę uwagi warto rozpatrywać poprzez klasyfikację zaproponowaną przez Nęcki i in, którzy wskazują na takie aspekty funkcjonowania uwagi jak: selekcja źródła informacji, zdolność do przeszukiwania pola percepcji, przedłużona koncentracja, podzielność oraz przerzutność uwagi. Wszystkie te procesy pełnią bardzo ważną rolę podczas prowadzenia pojazdu mechanicznego. Rozporządzenie narzuca nam, że mamy podczas badania psychologicznego sprawdzić sprawność spostrzegania i uwagi. Te pojęcia ciężko jest rozdzielić z takiego praktycznego punktu widzenia. Nie dość, że pojęcia te nie są jednolicie zdefiniowane w psychologii, to narzędzia, jakimi dysponujemy oceniają za równo spostrzeganie, jak i uwagę i praktycznie nie da się tego rozdzielić. W związku z tym chcę Wam zaprezentować metody, które można wykorzystywać w pracy psychologa transportu, a które koncentrują się wokół spostrzegania i uwagi.
Mam nadzieję, że macie teraz przegląd dostępnych metod. Wiem, że czasami osoby kontrolujące psychologów transportu zalecają badanie uwagi i spostrzegawczości testami, które znajdują się w oficjalnej dystrybucji. Na dzień dzisiejszy to byłby tylko TUS. Zwróćcie jednak uwagę na to, że o tych metodach można poczytać m.in. w starej metodyce (R-W, Poppelreuter), nowej Metodyce (wszystkie powyższe), w Monografii „Badania Kwestionariuszowe w psychologii transportu” (Poppelreuter, TUS). Testy te wykorzystywane były również w różnych badaniach naukowych prowadzonych m.in. przez ITS czy IMP. Przykładowo: badanie dotyczące testu R-W jako trafnego narzędzia w psychologii pracy czy badanie dotyczące operatorów przeprowadzone przez IMP. O bardziej aparaturowych/komputerowych metodach do pomiaru uwagi i spostrzegawczości napisze Wam w kolejnym wpisie.